Sự đa dạng động vật chân kép (Arthropoda, Diplopoda) ở Việt Nam

Chủ nhật - 29/06/2025 09:35

Tổng cộng có 280 loài thuộc 97 giống, 31 họ và 14 bộ đã được ghi nhận. Trong số này, 246 loài và 21 giống được coi là loài đặc hữu của hệ động vật Việt Nam.

Động vật chân kép (Diplopoda) là lớn động vật có sự đa dạng lớn thứ ba trong ngành Chân khớp (Arthropoda), sau hai lớp Côn trùng (Insecta) và Hình nhện (Arachnida). Các hóa thạch lâu đời nhất của động vật chân kép được biết đến từ kỷ Devon. Chúng phân bố rộng rãi ở hầu hết các môi trường trên cạn ngoại trừ các môi trường sống khắc nghiệt, ví dụ như vùng cực bắc và sa mạc. Động vật chân kép đóng vai trò sinh thái rất quan trọng trong quá trình hình thành đất bằng cách ăn các mảnh vụn thực vật. Nói cách khác, chúng là nhóm phân hủy thực vật, nhưng trong số đó, các đại diện của bộ Callipodida cũng được biết đến là loài ăn thịt thỉnh thoảng.

Loài chân kép Hylomus cattienensis Nguyen et al., 2005 ở Vườn Quốc gia Cát Tiên

Việt Nam nằm ở phía đông của lục địa Đông Nam Á, được biết đến là một trong những trung tâm đa dạng sinh học trên thế giới, với sự đa dạng về cảnh quan, bao gồm: rừng đá vôi, rừng thường xanh, và hang động. Do đó, nơi đây cũng được xem là nơi có sự phong phú về động vật chân kép. Động vật chân kép ở Việt Nam đã được mô tả trong nhiều bài báo, đặc biệt là hai công bố của Attems (1938, 1953)..

Loài chân kép Hyperglomeris sp. ghi nhận ở tỉnh Điện Biên

Trên cơ sở các tài liệu của Enghoff et al. (2004: Khu hệ động vật chân kép Việt Nam) và các nghiên cứu từ năm 2004 đến 2024, các nhà khoa học Viện Sinh học (Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật), Trường Đại học Sư phạm và Trung tâm Nhiệt đới Việt Nga đã ghi nhận bổ sung, cập nhật lại danh lục động vật chân kép ở Việt Nam. Kết quả cho thấy tổng cộng có 280 loài thuộc 97 giống, 31 họ và 14 bộ đã được ghi nhận. Trong số này, 246 loài và 21 giống được coi là loài đặc hữu của hệ động vật Việt Nam. Bốn loài được liệt kê trước đó, Unixenus sp., Platyrhacus marginellis Silvestri, 1911, Platyrhacus bouvieri Brölemann, 1896 và Oxidus gracilis (C.L. Koch, 1847) đã bị loại bỏ khỏi danh sách hiện tại. Sundanina cochinchina Nguyen, 2010 được chuyển sang giống Enghoffosoma Golovatch, 1993 với tên gọi Enghoffosoma cochinchina (Nguyen, 2010) nov. comb. Nesorthomorpha montana Nguyen, Tran & Le, 2018 được xem là tên đồng vật với Antheromorpha nguyeni Likhitrakarn, Golovatch, Semenyuk & Panha, 2019 nov. syn.

Công trình được công bố trên tạp chí Zootaxa, số 5649, tập 1, tháng 6/2025:
https://doi.org/10.11646/zootaxa.5649.1.1